Publicidad

Ecuador, 06 de Octubre de 2024
Ecuador Continental: 12:34
Ecuador Insular: 11:34
El Telégrafo
José Maldonado

Hatun Pascua

28 de marzo de 2016

Españamanta mishukunawanka kushipatakunapashmi shamurka. Mushuk apunchiktapashmi apamurka. Tukuy llaktapi kawsakkunami chay mushuk apunchikta inina karkanchik, katina karkanchik. Ñukanchik kikin apunchikta katichunka mana sakirkachu. Ñukanchik apunchikkunapa ima tiyashkatami chinkachi kallarirka.

Chashnami kay llaktakunapi kawsakkunaka católico tukuna karkanchik.  Shamushkakunaka ñukanchik ñawpa tayta-mamakunatami rezanata yachachirka, mushuk apunchikmanta imakunatami riksichirka. Chashnami kay mushuk apunchikmanta yachachishkawan sawarina, shutichina karkanchik, shinallatak wañukpipash shuk imakunatami rurana karkanchik. Chashna kakpipash, ñukanchik kikin yuyaytaka mana sakirkanchikchu, chaykunapimi kimichirkanchik.

Shinami mushuk apunchikmanta kaynanik viernes puncha ima kashkata yachakushkanchik. Chay punchami apunchikpa churi wañushkata yachay chayashkanchik.

Shinapash kay punchakunaka, imatatak ruranchik?

Kichwakunaka kay punchakunaka wañushkakunatami yuyarinchik. Tutami shuk patakuta ruranchik. Tantawan, lulunkunawan, palantawan, imapash mikuna murukunawanmi wañushakunata yuyarinchik. Mamakunami chay patakutaka churan. Paykunami wañushkakunapa shutita nin. Shuk shutiwan shuk tanta, shuk shutiwan shuk palanta, chashnami tiyashka wañushkakunata yuyarinchik. Kayanti tutamantami kaytaka pallanchik, chaytami maypimi wañushkakuna panpashna kan, chayman apanchik. Chaypimi shuk rezak taytata kayanchik, kutinllatakmi mamakaka payman wañushkakunapa shutita uyachin. Chay taytaka wañushkakunamantami mañan.

Wañushkakunapa panpashkamanka shuk ayllukunapash, riksishkakunapashmi chayan, paykumanpashmi apamushka mikunata karanchik. Paykunapashmi paykunapa mikunata ñukanchikman karan. Chaypimi wañushkamanta, kawsakukkunamantapash parlanchik, asinchik, ima tukushkata yachay chayanchik.

Kutin domingo punchaka shuk yuyak taytakunami wasin wasin chayan. Paykunaka apunchik wañushkata yanapana kashkatami nin. Tawkapurami shamun, paykunaka shuk waskata shalakanashkami shamun. Wasiyukka paykunatami chaskin.

Imapaktak wasiman shamun? Kay taytakuna waskawan astinkapakmi shamun. Shuk ruwana allpapi mantashpami, karikunataka uray sinka sirichin, yuyak tayta waskata astinkapak allichukpimi, mamaka, warmika imata mana allita rurashkatami yuyarin, chaytami yuyak taytaman willan. Hatun hucha kakpika, wapik wapik wakachishpami astin, shinallatak ama chashna kachunmi mañan. Warmikunatapashmi astin, paykunataka kunkurichishpami astin. Chay kipaka yanushka mikunatami karan, maykan wasikunapika wakra aycha caldotami karan. Mikushka, pagui nishka washami shuk wasiman rin. Chay yuyak taytakunaka chay punchaka kunakkunami tukun.

Kayta killka katikuk, kay taytakunaka kanpa wasiman chayachun manachu munankiman? Kanpa warmika kanmantaka mana imatachu ninman. Nachu? (O)

Resumen traducido al castellano

La Pascua

La conquista española también trajo consigo una nueva religión. La cual se impuso, de allí que la mayoría de los indígenas somos católicos.

Pese a que gran parte de nuestras creencias fueron arrasadas, las que sobrevivieron se hicieron funcionales a los nuevos eventos, así como surgieron otros.

La Pascua es un nuevo momento para recordar a familiares que fallecieron. Preparamos una mesa con comestibles, cada uno de estos corresponden a un familiar que ya partió. Así llevamos al cementerio estos productos más una comida preparada con granos del momento, en su mayoría tiernos. Allí compartimos con familiares, vecinos y amigos. En este intercambio se observa que el más y el que menos tiene dan lo mejor de lo que poseen. Reciprocidad a todas luces, principio fundamental del mundo quichua. También se hace una ofrenda en productos  al pie de la tumba y se pide a un anciano que ore por todos los fallecidos. Así concluye este día en el cementerio.

El domingo de resurrección tiene lugar un evento especial cuyos protagonistas son un grupo de taytas, quienes llegan a cada una de las casas de la comunidad, llevando consigo unos fuetes hechos con cuero de toro. Ellos piden “ayuda al calvario que vivió Cristo”. La misma que consiste en soportar unos cuantos azotes, por lo general cuatro.

El grupo que visita tiende un poncho en el patio de la casa e invita a cada uno de los varones adultos y jóvenes a acostarse boca abajo. Mientras el jefe del grupo alista el fuete, muchas madres y esposas, antes de que se inicien los latigazos, aprovechan para mencionar lo negativo de los esposos, de los hijos e hijas. Los taytas, antes de cada latigazo, aconsejan que cambien de actitud, de modo de ser. Frecuentemente a una falta grave corresponde un latigazo de mayor dureza. Las mujeres también “ayudan”, ellas se arrodillan para recibir el latigazo.

Estimado lector, ¿usted también quisiera “ayudar”? ¿Desearía que estos personajes visitaran su casa? Imagino que su esposa no tendría nada que decir de usted. ¿Verdad?  (O)

Contenido externo patrocinado